बेलायतमा नेपाली रोग

नेपालमा हजारौ कार्यक्रममा सहभागी भएर लोद्रो भएको ज्यानलाइ युकेमा सप्ताहन्तमा आक्कल झुक्कल हुने कार्यक्रममा सरिक हुनु कुनै नौलो थिएन । नौलो थियो त परिवेश, कार्यक्रमका तौरतरिका र सहभागी हुने मानिसहरु । कार्यक्रम कसरी चलाइन्छ नै यस पंतिकारका लागि नवीन विषय थियो र रुचिको विषय पनि । राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी नेपालका अध्यक्ष कमल थापा बेलायत आएको मौका पारी पार्टी आवद्ध स्थानीय संस्था राष्ट्रवादी प्रजातान्त्रिक नेपाली मञ्चले आफू काम गर्ने भवनमै कार्यक्रम राखेपछि कानोले आखो खोजेजस्तै जस्तै भइगो । थापाले व्यक्त गर्ने विचारसित कुनै लिनुदिनु थिएन । स्वार्थ थियो त सिफ कार्यक्रमका पाटोपक्षका बारेमा ।

ओपचारिक निम्तो पत्र पनि नछपाइएको, सञ्चारमाध्यममा विज्ञापन पनि नछपाइएको सो कार्यक्रम साढे दुर्इबजे शुरु हुने भनिएको रहेछ । बेलायती महारानीबाट ओबीइ पाइसकेका प्रवुद्ध व्यक्तित्व डा. राघवप्रसाद धिताल करिब साढे एकबजे नै कार्यक्रम स्थल आइसकेका थिए । अरु सहभागीहरु पनि साढे दुइबजेसम्ममा भित्रिइसकेका थिए । बाकी रहे प्रमुख अतिथि थापा । उनी पनि श्रीमती र छोरीसहित पौने तीन बजे नै कार्यक्रमस्थलमा आए । त्यसपछि कार्यक्रम सञ्चालकले ट्राफिक जामका कारण कार्यक्रमका सभापति आउन ढिला भएकाले केहीबेर प्रतीक्षा गर्न अनुरोध गरे । झट्ट दिमागमा नेपालका चित्र घुमे । प्रमुख अतिथि नआएका कारण निर्धारित समयभन्दा ढिला भएका कार्यक्रम त नेपालमा ९० प्रतिशतभन्दा बढी हुन्थे । टेलिभिजन नआएका कारण, पत्रकार नआएका कारण पनि कति कार्यक्रम ढिला भएका हुन्थे । तर बेलायतमा अलि अनौठो रोग रहेछ । कार्यक्रम प्रमुअ अतिथि, पत्रकार, सहभागीका कारण होइन सभापतिका कारण रोकिदो रहेछ ।

नेपालमा प्रमुख अतिथिका लागि टट्टाउञ्जेल प्रतीक्षा गर्दा पनि नआएपछि अधैर्य सहभागी र सञ्चारकर्मीलाइ आयोजकहरुले थम्थम्याउथे उहा (प्रमुख अतिथि) ट्राफिक जाममा फस्नुभएको छ । आउनासाथ हाम्रो कार्यक्रम शुरु भइहाल्छ ।' एक/दुइ/तीन गर्दा गर्दा चार/पाच घण्टासम्म पनि कार्यक्रम शुरु हुदैनथ्यो । कुनै कुनै कार्यक्रम प्रमुख अतिथि नआउने भएपछि रद्द पनि हुन्थ्यो । आयोजकहरु मरेतुल्य भएर पत्रकार र सहभागीसित क्षमा माग्थे । लाग्थ्यो तिनीहरुमा प्राण हुन्नथ्यो । बेलायतमा पनि कार्यक्रमका सभापति ट्राफिक जाममा फसेको बहाना सुनेपछि नेपालको झल्झली याद आउदैथ्यो । सहभागी एकजनाले प्वाक्कै भनिहाले ( नेपालको ट्राफिक जाम बेलायत सरेछ । निर्धारित समयभन्दा एकघण्टा पछि कार्यक्रम शुरु भएपछि अर्का सहभागीले थपिहाले नेपालको रोग युकेमा पनि आइपुगेछ ।

विश्व विख्यात बिर्टिश टाइमलाइ पनि नेपालीहरुले नेपालीकरण गरिसकेछन् कि कसो ?

छूचो पेशा

एकबारको जुनीमा मरेर लैजानु के छ र ? सबैसँग मीठो बोली, हाँसखेली जीवन बिताउन कसलार्इ पो मन नलाग्ला र ? सकेसम्म शत्रु नकमाउँ मलामी कम्ती नहोस्‍ भन्ने कसले पो नठान्दो होला र ? तर सबै कुरा सोचेजस्तो नहुँदोरहेछ ।

जानेर नजानेर, बुझेर लहडले । पत्रकारिता पेशामा छिरिहालियो । दाम कम नाम बढी भएको यो पेशामा करिब एकदशक बिताएपछि सिंहावलोकन (सिंहले चार पाइला हिँडेपछि पछाडि फर्केर हेर्छ रे) गर्दा धेरै शत्रु कमाएको र धेरै मलामी गुमाएको निस्कर्षमा पुगेको छु ।

घटना सोमबारको मात्र हो । गोरखाहरुका अठार वर्ष नाघेका केटाकेटीले बेलायतको भिसा नपाएको बारेमा समाचार गर्दै थिएँ । गोरखाहरुका बारेमा क्रियाशील संस्थाहरुले यो समस्याको निप्टाराका लागि के गरिरहेका छन्‍ भन्ने कोट (भनाइ) लिनका लागि गोरखा भूतपूर्व सैनिक संघ (गेसो) को अल्डरसटस्थित कार्यालयमा फोन गरेँ । पहिले दुइपटक भेटिसकेका, एकाधपटक फोनमा पनि कुराकानी भइसकेका शाही थरका सज्जनले फोन उठाए । खासमा उनी संस्थाको आधिकारिक भनाइ दिने आधिकारिक स्रोत थिएनन्‍ । आधिकारिक व्यक्ति एकैछिन बाहिर गएका रहेछन्‍ ।

समय उपयोग गर्दै मैले उनी आफैँ सो समस्याबाट पीडित हुन्‍ कि भनी जिज्ञासा राखेँ । 'शाहीजी तपाइका छोराछोरीले युकेको भिसा पाए ?' मैले सोँधे । उनले नपाएको बताए । मेरो अर्को प्रश्न 'कति कति वर्षका छन्‍ छोराछोरीहरु ?' भन्ने बित्तकिै उनी बम्किए 'अर्काको छोरा छोरी कति कति वर्षका छन्‍ भन्दै सोध्ने तपाइ को ? मैले गेसोको योगदानका कारण्ा बेलायत आउन पाएको हुँ । मेरा छोरा छोरीको केस पनि गेसोले हेरिरहेको छ । गेसोबाहेक कसैसित म केही बताउँदिनँ । पत्रिकाले नानाथरी लेख्दिन्छन्‍.....' । उनले अर्को कुनै विरोधी संस्थाको प्रमुख (जसलाइ म पनि व्यक्तिगत रुपमा घृणा गर्छु) सित मलाइ तुलना गर्न समेत भ्याए ।

उनको भनाइ सकिएपछि पत्रिका र पत्रकारलार्इ गलतरुपमा बुझेकोमा मैले उनलाइ सम्झाएँ । कडा मिजास र राजनीतिक हिसाबले सचेत उनी सहजै गल्नेवाला थिएनन्‍ । त्यसैले मैले भन्न बाध्य हुनुपर्‍यो 'के पत्रकारहरुले गोरखा आन्दोलनलाइ नकारात्मकरूपमा मात्र लेखेका छन्‍ ? के गोरखाहरुले यति सुविधा पाउनुमा पत्रिका/पत्रकारहरुको केही हात छैन ? पत्रिका/पत्रकारहरु आक्रोश, भँडास पोख्ने चौतारी/गुनासो अधिकारी मात्र हुन्‍ ?'

'पछि भेटमा कुरा गरौँला' भन्दै फोनवार्ता त तुरियो तर यो चर्काचर्कीपछि उनको र मेरो सम्बन्ध पूर्ववत्‍ नहुने निश्चित छ ।

केही मिनेटको अन्तरालपछि अर्को स्रोतसित फोनमा कुरा गर्नु पर्‍यो । राइ थरका उनी युनाइटेड गोरखा नाम गरेका संस्थाका युकेका हर्ताकर्ता थिए । डेडलाइनको चटारोले थोरै भूमिकापछि कुराकानी सीधै बढ्‍दैथियो । आफ्‍ना भनाइकै बीचमा उनले ममाथि ठाडै आक्षेप लगाउने कुचेष्टा पो गरे । '....खपाङ्‍गीजी सुन्दैछु तपाइले पनि ......लाइ बोक्दै हुनुहुन्छ रे' '.....म ....लाइ २० वर्ष्ादेखि चिन्छु त्यसलाइ मान्छे बनाउन खुबै कोसिस गरेँ, काम लागेन' 'तपाइले बोक्दै हिँड्‍नुभयो भने राम्रो हुने छैन' ठाडै दादागिरीको भाषा थियो त्यो । मैले कसैलाइ समर्थन गरुँ वा नगरुँ मेरो अधिकारको कुरा हो । उनले सम्झाइरहनुपर्ने, बाटो देखाइरहनुपर्ने विवेकशून्य, निर्णयक्षमताविहीन थिइनँ म ।

"तपाइलाइ मेराबारे जरुर गलतफहमी भएको छ । मप्रति धारणा बनाउने भने दुनियाँको पोल सुनेर होइन, मसित सीधै भेटेर बनाउन सक्नुहुन्छ । तपाइसितको मेरो सम्बन्ध समाचारदाता र स्रोतको मात्र हो । मैले कसलाइ समर्थन गर्ने/नगर्ने मामिलामा तपाइले हस्तक्षेप गर्ने होइन । म मेरो विवेक प्रयोग गर्न समर्थ छु" रिसले तातेको कन्पारो सम्हाल्दै मैले भनेँ ।

काम सिन्को नभाँच्ने तर सधैँ चर्चामा रहन रुचाउने उनी पत्रकारसित सम्बन्ध बिगार्ने पक्षमा थिएनन्‍ । तर उनको मुखबाट फुत्केको बोली फेरि भित्र पस्न असम्भव थियो । 'भेटेर छलफल गरौँला' भन्ने निस्कर्षका साथ कुराकानी टुङि्‍गयो । तर पहिले दिनहुँजसो फोन गर्ने उनीसित न मेरो पूर्ववत्‍ सम्बन्ध रहने छ न उनले अब दिनदिनै फोन गर्ने हिम्मत गर्लान्‍ ।

यसभन्दा अघि बोल्ती बन्द भएका, शिष्टाचार समेत साटासाट गर्न छोडिएका, पख्लास्‍ र देखुँला भएका त कति छन्‍ कति ? यही गतिमा दिनहुँ मित्रहरु गुमाउँदै जाने हो भने मर्ने बेलासम्म कतै एक्लै भइने त होइन ?

झन्नै खलाँसी भएको

बरालिएको जीवन त्यागेर काठमाडौँ छिर्दा त्यति ठूलो सपना थिएन मसित । दुर्गम ताप्लेजुङमा जन्मेर स्याल खेदाउँदै, बाँदर लखेट्दै हुर्केको मलाई त काठमाडौँ स्वप्न शहर नै थियो जति काठमाडौँबासीका लागि अमेरिका र युरोप हुने गर्छ । गाउँमा मेला, मदिरामा अभ्यस्त दिनचर्याबाट मुक्ति पाउन मैले दिदी भेनाको फोटो स्टूडियोमा जे काम पनि गर्ने बाटो रोजेको थिएँ मैले ।

काम सम्हालेको केही महिनामै मैले अर्डर लिन-डेलिभरी दिन, काउण्टर सम्हाल्न, फोटो खिच्न, डेभलप गर्न, धुलाउन सिकेँ । अब त सारा स्टूडियो मेरै जिम्मामा थियो । एकै जनाले सबै काम सम्हाल्नसक्ने, तलब पनि दिन नपर्ने भएपछि लगानीकर्तालाई ढुंगा खोज्दा द्यौता मिलेजस्तै भैगयो । कहिल्यै छुट्टी नलिने सातैदिन जोतिइरहने गोरु भेटेपछि सबै मालिकहरुलाई त्यस्तै लाग्दो हो । त्यतिबेला मेरो तलव भनेको खाईलाई टुप्पी हल्लाई मात्र थियो । तैपनि असन्तुष्टि क्यै थिएन ।

जीन्दगीको यात्रा तराईको राजमार्गजस्तो सीधा हुँदोरहेनछ बरु पहाडको बाटो जस्तो बाङ्गोटिङ्गो, घुम्ती, उकालो, ओरालो, नागबेली हुँदोरैछ । शान्तपूर्वक चलिरहेको जीवनमा एक्कासी उतारचढाव आयो । मगर विद्यार्थी संघको महाधिवेसनमा जान मन लाग्यो । पसलका साहुजी भेनालाई सोधेर हिाडे महाधिवेसनस्थल कीर्तिपुर । महाधिवेसनबाट उतैउतै घरतिर हिँडे । आउनेबेलामा फोन गरेर आउनु’ भन्ने आदेश तामेल गर्दै भेनालाई फोन घुमाएा । तिमी आउनु पर्दैन हामीले अरु नै मान्छे राखिसक्यौँ काठमाडौँ आउने बाटोमा मलाई तगारो हाल्न खोज्दै उनले भने ।

काठमाडौँ बस्ने बानी जो परिसकेको थियो । जसरी भए पनि काठमाडौँ भित्रिनैपर्ने थियो मेरो लागि । फेरि एक व्यक्तिले नाकाबन्दी गर्दैमा मेरा पाइला रोकिने पनि त थिएनन् । थालेँ वैकल्पिक बाटाहरु केलाउन । पहिलो थियो - मैले काम गर्ने पसलसँगैको अर्को सटरमा पसल भएका मोहनश्याम राजभण्डारी दाइले भर्खरै पस्मिना उद्योग खोलेका थिए त्यसमै काम गर्ने । दोस्रो विकल्प थियो - मैले काम गरेको पसलका घरवेटी पुष्प जोशीले नयाँ बस किनेका थिए त्यसैमा खलाँसी बन्ने । दुवै विकल्पलाई एकै बसाइमा फोन मारेँ । दुवैले हरियो बत्ती बालिदिए ।

राजभण्डारीका विश्वासिला लक्ष्मण गिरीले बेलुकी एकपटक फोन गर, म दाइ -राजभण्डारी) सित कुरा गरेर डिसिजन दिउँला’ भने । जोशीका जेठा छोरा राजुले पनि तिमी काम गर्ने भए त राम्रो भो, हामीलाई पनि विश्वासिलो मान्छे चाहिएको छ’ भने । शुरुमा खलाँसी काम गर्ने, कण्डक्टरको काम सिक्दै जाने, केही महिनाभित्रैमा कण्डक्टर बनाउने योजना उनले सुनाए । भैरहवा-काठमाडौँ चल्ने जोशीको अर्को बसमा साथी देवेन्द्र बुढाथोकीले काम गरिरहेकोले पनि मैले सजिलो मानेको थिएँ । तलव कति दिने भन्ने पनि तय भयो । बसको डेण्टपेण्ट हुादै गरेकाले आफ्नो अनुकूलमा काठमाडौँ आएर सम्पर्क गर्न उनले सल्लाह दिए ।

के हुने निर्णय गर्न कुर्न थियो केही घण्टा । पस्मिनामा गएर के काम गर्ने थाहा थिएन त्यसैले त्यता धेरै कल्पना गर्न पनि सकिएन । तर खलाँसीको काम, कर्तव्य र अधिकार पहिले नै देखेकाले धेरै कल्पना गर्न भ्याएँ । सुई सुई ढप ढप । फलानो ठाउँ- फलानो ठाउँ । ओट हाल्ने । पञ्चर भएमा चक्का फुकाल्ने । गाडी पखाल्ने । सामान उचाल्ने-ओराल्ने । दगुर्दै गरेको गाडीमा चढ्ने, दगुर्दै गरेको गाडीबाट उत्रने । ड्राइभर कण्डक्टरका बेसोमत शब्द भरिएका गाली सुन्ने । आदि इत्यादि । सुई सुई पार्न नआएकाले केहीबेर अभ्यास पनि गरेँ ।

बेलुकी निधो भयो । म पस्मिनामा नै जाने भएँ । तैपनि राजु दाइलाई भनेँ - दाइ म तुरुन्तै काठमाडौँ आउँछु हाम्रो गाडी वर्कसपबाट ननिस्किउञ्जेल मोहनश्याम दाइकोमा काम गर्दैगर्छु । उनले हुन्छ’ भने । केही महिनापछि पस्मिनामा काम छोड्न नमिल्ने भो भनेँ । उनले अझै पनि तिमीलाई मन लागेको बेला आऊ न त’ भने । म भने पस्मिना उद्योगबाट समाचार उद्योगतिर पो पुगेँ ।

आजकल पनि सार्वजनिक यातायात चढ्दा झझल्को आउँछ खलाँसी, कण्डक्टरको शरीरमा आफ्नै अनुहार कपी पेस्ट भएको ।

ब्लु फिल्मको पछि लाग्दा

दाइ दाइ’

बहिनीलाई विराटनगर पुग्ने मकालु यातायातको टिकट चाइना टाउन, सुन्धाराबाट संकलन गरेर काठमाडौँ मल नजिकै पुग्दा कसैले बोलायो ।

चारैतिर मुन्टो बटारेँ । मुखमा मास्क लगाएको कसैले हातले इशारा गरिरहेको देखेँ । के रहेछ त ? नजिकै जान मन लाग्यो । नजिक नपुग्दै दुईहात भरि सिडी बोकेको त्यो मास्कवालाले विज्ञापन शुरु गरिहाल्यो ।

दाइ आज राम्रो राम्रो सिडी आएको छ’

पीके कलेजको केटीको’

इटहरीको’

ठमेलको’

मलाई के ठानेर त्यो केटोले यस्तो विज्ञापन गरेको होला । एक मनले लाग्यो । अर्को मनमा लाग्यो - ए बाफ रे, नेपाली ब्लु भिडियो यसरी खुलेआम बिक्री भइरहेको रहेछ । यसो वरिपरि हेरेँ अलिपर तीन जनाजति युवाहरुले हातभरि त्यसरी नै सिडी बोकिरहेको देखेँ । नेपाल बन्द, आमहड्तालका दिन मात्र पैदल हिँड्ने मलाई सडकमा यस्ता वस्तुहरु पनि खुलेआम पाइन्छन् भन्ने थाहै थिएन ।

केटो मस्त थियो विज्ञापन गर्नमा । गज्जब सिन छ दाइ १४ वर्षकी केटी हो, कुनै कोरियनभन्दा कम छैन’ । उसले ठान्यो होला - खाट्टी नयाँ मुर्गा आज फेला पारेँ, नभिराई कहाँ छाड्थेँ र

हो र भाइ ?’

मैले जिज्ञासा बढाएँ ।

सिडी खाली त छैन नि’

केटोसामू अनुभवी झैँ देखाउन खोजेँ ।

ल के कुरा गर्नुहुन्छ दाइ ? एकपटक हेरेकाहरु मलाई सिडीको दाम मात्र होइन टिप्स पनि दिएर जान्छन्’ ।

उसले विश्वास दिलाउने यत्न गर्‍यो ।

खोल चाहिँ कुनै हिन्दी फिल्मको थियो । मैले सोधेँ -तिमीहरु यो खोल चाहिँ किन के के हाल्छौ ?

अरे दाइ ओरिजिनल खोल हालेर बेचेको भेट्यो भने त पुलिसले कोचिहाल्छ नि ’

हो क्यारे’ सोचेँ ।

मोलतोल भयो ।

उसले भाउ राख्यो - गोटाको ४० रुपियाँ।

मैले घटाएँ । अन्तिममा तीन वटाको १०० रुपियाँमा कुरा मिल्यो । सोचेँ - खाली नै भए पनि १०० रुपियाँ त हो नि जाने । सिन भए हेरौँला । भए पनि नभए पनि कमसेकम एउटा समाचार त बन्ला

कसैले देख्ला झैँ गरी ज्याकेटमा तीनवटा सिडी कोचेर हिँडे ।

कार्यालय पुगेपछि सहकर्मी करुण अर्याल भेटिए । सदा झैँ चिया खान बाहिरियौँ । मैले सुन्धारामा तीनवटा सिडी किनेको सुनाएँ । गलल्ल हाँसेर उनले भने - ल फसेछौ, म पनि ब्लु फिल्म किन्दा खाली सिडीमा ठगिएको छु ।

केशवजी -आर्टिस्ट केशव राज खनाल) पनि यसरी नै ठगिएका रैछन्’ अर्यालले यसरी ठगिनेको सूची नै पेश गर्न लागे । उनले त्यसो भनिरहे पनि मेरो मनमा चाहिँ मैले ल्याएको सिडी असली छ कि भन्ने लागिरहेको थियो ।

आफू ठगिएको औपचारिकरुपमा प्रमाणित हुन अब केही बेर मात्र बाँकी थियो । साँझ घर लगेर अरुले देख्लान् कि भनेर लुकाइलुकाइ सिडी ल्यापटपमा घुसारेँ । पहिलोमा भारतीय चलचित्र बोर्डको जाँचपास सर्टिफिकेटको ३० सेकेण्ड लामो भिडियो मात्र थियो । दोस्रो पूरै खाली थियो । तेस्रोमा चाहिँ वेकअप सिद फिल्म रहेछ । हलमा हेर्न नपाएकाले केही समय पुरानै फिल्म भए पनि दुईघण्टा बिताएँ ।

मनमा लागिरह्यो ।

म जस्ता कति नेपाली ब्लु फिल्मको चक्करमा अझै ठगिइरहेका होलान् ?’