नरेश खपाङ्गीमगर
सानोमा घरमा दुहुना नटुटे पनि ज्यान कहिल्यै लागेन । सधैँको सुकेनास लागेजस्तो । पिलन्धरे र फुकिढल । ६ र ७ वर्षको उमेरमा वर्षेनी घाउखटिराले ५÷६ महिना ढलाएपछि बाँच्नु नै ठूलो कुरा भयो बाउआमाका लागि । खाइलाग्दो ज्यान भएन भन्ने चिन्ता त धेरै टाढाको कुरा ।
सानैमा पढेको राजकुमार हमालको प्रगतिशील सामान्य ज्ञानले दिमाग यसरी भुटिदिएको थियो कि खानु बाँच्नुको लागि हो । कुन मीठो, कुन मसिनो, कुन नमिठो भेदभाव नगर्नु । खाँदा खानेकुरा नपोखी खानु । खाना थपेर खेर नफाल्नु आदि आदि । करिब २० वर्षअघि ढुंगाको अक्षर बनेर मनमा खोपिएका यी वाचाहरुले कहिले पनि मीठो नमिठो खाना भेद गर्न दिएन । खानमा लोभी कहिल्यै बनाएन ।
बीस वर्ष पुग्दा मैले आफू दुब्लो भएको पहिलोपटक महसुस गरेँ । त्यो पनि शारीरिक दुर्बलता, अस्वस्थताका कारण होइन सामाजिक कारणबाट । मोटोघाटोलाई पालो कुरेर बसेकाहरुले पनि सजिलै पालो मिच्न दिने । कसैले ‘हामी घण्टौँदेखि कुरिरहेका छौँ लाइनमा बस भाइ’ नभन्ने । यमानको पेट हल्लाउँदै ठस्ठसी कन्दै आएपछि राजै आएजस्तो गरी छोडिदिने । बाटोमा हिँड्दा दुब्लो–पातलोको केही त्रुटी भइहाले ट्याक्सी ड्राइभरहरुले सातै लिने तर अलि ज्यान परेको रहेछ भने चुँ पनि बोल्न नसकी आफैँ बाटो तताउने । मालसामान किन्दा पसलेलाई दुईचार रुपियाँ घटाइदिनुस् भन्दा पनि ठाडै इन्कार गर्ने । खाइलाग्दा ज्यान भएकाहरुलाई भने ‘हुन्छ नि’ भन्दै दुईचार पैसा कम गर्दिहाल्ने ।
दुब्लोपन देखेर बेस्सरी हुरी बतास चल्यो भने साथीहरु खिसी गर्दै भन्थे, ‘गोजीमा ढुंगा हालेर हिँड है नत्र हावाले उडाउला ।’ गोरखा सैनिक आवाजमा काम गर्दा गोकर्ण भट्टजी थिए सहकर्मी । उनी पनि उस्तै सुइरे । म उनलाई पातलो ठान्थेँ । उनी त मलाई पो उनीभन्दा दुब्लो ठान्दा रहेछन् । एकदिन अर्का सहकर्मी प्रकाश रानालाई भनेछन्, ’नरेशजी त मभन्दा दुब्लो हुनुहुँदोरहेछ ।’
दुब्लोलाई यसरी हेपाइत गरेको थाहा पाउँदा म पाटनको चाकुपाटमा बस्थेँ । मेरो टोलमा किराना पसल चलाउँथे सिन्धुलीका देवकोटा दाजुभाइ । दाइ हेमन्त थिए दाउरे तर भाइ बद्रि थिए बेलुनजस्ता फुकेका । उधारो लगेकाहरुसित हेमन्तले पैसा मागे सधैँ आलटाल तर भाइ बद्रिले मागे भने केही न केही झरिहाल्ने । भाइ कुनै कुनै बेला मलाई भन्थे ‘मेरो दाइको पसल चलाउने जुक्ति नै छैन ।’ मलाई चाहिँ लाग्थ्यो ‘यो सबै तपाईको भीमकाय शरीरको कमाल हो बद्रि जी ।’
देवकोटा बन्धुहरुसितको दुब्लोमोटोको अनुभव यतिमै सकिँदैन । बद्रि त्यतिबेला ललितपुर मालपोतमा लेखन्दास थिए । उनी काम गर्ने कार्यालयका साहुजी थिए मकवानपुरका सीताराम दाहाल । सीताराम थिए मजस्तै लुइरे । दाह्री पालेका । लवाइमा पनि ल्याङफ्याङ । कुनै कागजपत्र तयार गर्दिएपछि जब ग्राहकलाई ‘हजुरको यति पैसा भयो’ भनेर सीताराम भन्थे प्राय ग्राहकहरु सय रुपियाँ घटाएर ‘यतिमा हुँदैन’ भन्दै बार्गेनिङ गर्ने । तर त्यही कामवापत जब गजधम्म परेका बद्रिले सय रुपियाँ बढाएर ‘यति दिनुस्न’ भनेपछि ग्राहकहरु खुरुखुरु पैसा दिइहाल्ने ।
भाइको यस्तो व्यक्तित्व देखेर होला दाइ हेमन्तलाई पनि मोटाउने रहर चल्यो । कहाँ, कसले देखायो, एक पातो ट्याबलेट ल्याए । खाए । भोक लगाउने रहेछ । पाटनबाट साइकल चलाएर मरुहिटीको शाक्य प्रेसमा काममा पुग्दा सबैभन्दा पहिलो उनको काम हुने रहेछ खाजा खाने । ट्याब्लेट चुस्दै जाँदा दुईछाक भात र तीन खेप खाजा खाने भइसकेका थिए उनी । गाला पुक्क हुँदै गयो । पेट फुत्त निस्किँदै आयो । उनले मलाई पनि ट्याबलेट देखाउँदै भने ‘मलाई त काम गर्यो, तपाई पनि लिनुस् यो ।’
पाइन्ट किन्न जाँदा सबैभन्दा सानो कम्मर साइजको खोज्नपर्ने । त्यसमा पनि पेटीले बोराको मुख कसेजस्तो कम्मरमा कस्नुपर्ने । गाला खोबिल्टो परेर कुपोषण भएजस्तो । सोचेँ हृष्टपुष्ट फुकेका गाला । हुत्त बाहिर निस्किएको पेट । यदि त्यस्तो हुँदो हुँ त मलाई पनि ‘नरेश भाइको साटो नरेश सर’ कसो नभन्लान् । धेरै सोच्दै नसोची ‘ल्याउनुहोस् म पनि खान्छु’ भनेँ । करिब एक महिना सेवन गरेँ तर म त जस्ताको तस्तै । न भोकाउँछु, म मोटाउँछु । ‘लु मलाई काम गरेन’ भनेर छोडिदिएँ ।
मोटाउने भुत जागेको कसैले मलाई भनिदियो दिउँसो भात खाएर सुतेपछि मोटाउँछ । बिहानै उठेर भात पकायो । ९÷१० बजेतिर खायो । एक निन्द्रा सुत्यो । अनि काममा हिँड्यो । केही महिना यस्तै दैनिकी गुजारियो । तैपनि मोटाइएन । यो सुत्रले पनि मलाई साथ दिएन ।
‘हरेक साँझ बियर पियो भने मोटाउँछ । फलानो बियर पिउनु अघि सुसुपाल थियो ।’ कसैले सुनायो । प्रमाणित नै भइसकेको उपाय थाहा पाएपछि अब के को आइतबार कुर्नु ? त्यसै साँझदेखि लागियो बियर पानमा । आफू मात्र एक्लै कसरी धोक्नु लगियो नजिकका साथीहरु पनि । सकियो हरेक साँझ सय, हजार । मासिक बजेट सन्तुलनमा खरो उतारचढाव आयो तर ज्यानमा कुनै आएन फेरबदल ।
मोटाउन नसकेकोमा चिन्तित थिएँ । एकसाँझ घरबेटी दिदीले भनिन्–‘समय आएपछि पानी खाए पनि हावा खाए पनि मोटाउँछ । हेर, म पनि पहिले तिमीजस्तै दाउरे थिएँ ।’
अब म हर उपाय छोडेर त्यस समयको प्रतीक्षामा थिएँ ।
केही वर्षपछि पहिले लगाउने गरेका कपडाहरु साँघुरा लाग्न थाले । खान्की बढेजस्तो देखियो । आलुका परिकार मन पर्न थाले । ऐना हेर्दा गाला पुक्क हुँदै गएका देखिए । भुइँमा पलेटी कसेर बस्न गाह्रो हुँदै गयो । निहुरिएर केही सामान टिप्न असजिलो हुन थाल्यो । आफन्त, साथीभाइले भन्न थाले, ‘तँ त मोटाउन लागिस् ।’ अब खुशीको सीमा रहेन ।
महिना, वर्ष बिते । म सोलोडोलो हुँदै गएँ । छिटोछिटो कपडा फेर्न पर्ने भए । सुकुलमा केहीबेर पनि बस्न नसक्ने भएँ । बाटोमा, चोकमा, काममा, साथीभाइ, समकक्षी, अपरिचितहरुले गर्ने व्यबहारमा केही परिवर्तन आउँदै थियो । ‘मोटो शरीर रोगको घर’ भनेर कसैले सुनायो । अधिकांश मोटाघाटाहरु भित्रभित्रै मधुमेह, रक्तचाप अरु के के रोगले गाँजिएका भेटिए । हृदयाघात पनि तिनैमा बढी भएको देखियो । सिँढी चढ्दा पनि फ्याँफ्याँ भएका पाइन्थे । मोटरसाइल बिग्रिएर वा तेल सकिएर डो¥याउन पर्यो भने त तिनको हरिबिजोग नै हुन्थ्यो । यस्ता परिदृश्यले मेरो मोटाउने रहर मारिसकेको थियो । माथि उल्लेख गरिएका बद्रि देवकोटा पनि एकै रातको बिमारले बितिसकेका थिए । लाग्न थाल्यो मोटाएर रोगाउनु, अटेमटेस हुनुभन्दा त दुब्लै हुनु बेस । त्यसै दिनदेखि बहिनीलाई भान्सामा ‘अबदेखि मलाई बेलुका भात नपकाउनु’ भन्ने लेखेको चिर्कटो छोडेँ ।
आखिर मानिसको मन नै त रहेछ । कहिले मोटाउन, कहिले दुब्लाउन मन लाग्ने । थाहा छैन समयले कुनबेला हाम्रो कस्तो फिगर डिमाण्ड गर्ने हो ।
